Żydzi na Warmii. By pozostawić prawdę

W piątek 22 marca w Skarbcu Kultury Europejskiej w Barczewie odbyła się premiera wydawnictwa „Żydzi na Warmii” autorstwa Joanny Wańkowskiej-Sobiesiak. Jej książka to piąty już tom z serii „Biblioteczki Świętej Warmii” – podpowiedników turystycznych przybliżających historię i kulturę regionu. Jest też drugim, po „Węgierskich śladach na Warmii”, projektem, pokazującym „tygiel kulturowy”, jakim na przestrzeni wieków była ta ziemia.

Przygotowując się do nowego sezonu turystycznego, Powiat Olsztyński przygotował dla turystów i mieszkańców Warmii i Mazur nowy podpowiednik turystyczny. Tym razem tematem są losy Żydów na Warmii i to, co po nich tu pozostało: dziedzictwo historyczne i nieliczne już ślady materialne, z dwoma najważniejszymi regionalnymi „judaikami” – budynkiem barczewskiej synagogi i domem przedpogrzebowym Bet Tahara w Olsztynie.

Autorka najnowszej publikacji, Joanna Wańkowska-Sobiesiak, jest dziennikarką, wydała kilkunaście już książek poświęconych m.in. mniejszościom narodowym regionu: Warmiakom, Mazurom, Niemcom, a teraz także Żydom. - To książka popularno-naukowa, wzbogacona o szereg cytatów i przypisów. Rozpoczyna się w 1812 roku i od tego czasu śledzimy to, co działo się z żydowskimi mieszkańcami warmińskich miast. Książkę kończy wywiad z Ottonem Tuszyńskim, naocznym świadkiem spalenia synagogi w Olsztynie. Mówił, że chce pozostawić prawdę. I myślę, że te słowa mogą być mottem tej książki - mówiła Joanna Wańkowska-Sobiesiak.

Konsultację naukową wydawnictwa przeprowadziła prof. dr hab. Ruth Leiserowitz, naukowiec z Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie. Uczestnicy spotkania w Barczewie mieli okazję wysłuchać jej wykładu pt. „Cztery krótkie uwagi o synagogach i członkach gmin żydowskich na Warmii". - Wciąż nie wiemy jeszcze wszystkiego o Żydach na Warmii. To obszerny temat i nadal prowadzę badania - rozpoczęła swoje wystąpienie profesor Leiserowitz.

Starosta olsztyński podziękował autorkom za wnikliwość w eksplorowaniu historii warmińskiej. Omówił także postęp rewitalizacji barczewskiej synagogi, której właścicielem od 2021 roku jest samorząd Powiatu Olsztyńskiego. - Wielokrotnie wspieraliśmy finansowo projekty Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego "Pojezierze", które przez lata opiekowało się synagogą. To były wymiany okien, elektryki, remont dachu. Obiekt wymagał jednak gruntownego remontu, więc gdy prezes stowarzyszenia zaproponowała przejęcie synagogi przez Powiat, nie wahałem się. Teraz trzeba było zdobyć środki. Pierwszy milion wygraliśmy w konkursie fundacji Most the Most, potem Rada Powiatu dołożyła kolejny, pozyskaliśmy dotację z Rządowego Programu Ochrony Zabytków, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Po remoncie synagoga będzie miejscem kultury, która była i która jest. Mam nadzieję, że już jesienią tego roku zaprosimy na pierwszy koncert, który otworzy nową erę w historii barczewskiej synagogi – powiedział starosta Andrzej Abako.

tekst: Magdalena Bujewicz-Mydlak
zdjęcia: Monika Nowakowska